Een noot vooraf: dit is geen leuk verhaal, maar moet wel verteld worden.

De blog eindigt wel leuk, dat scheelt dan weer.

Kwibuka 29: het is vandaag in Shangi de locale herdenkingsdag van de genocide.

Kwibuka betekent remember en het is het 29e jaar na de genocide.

Er is elk jaar een periode van 100 dagen rouw, precies zo lang als de genocide heeft geduurd. Dit jaar is het begonnen op 13 april, met een week voor het hele land, Memorial week. Daarna volgen er in het hele land, op de dag waarop daar de meeste mensen zijn vermoord, een plaatselijke herdenking.

Gisteravond en vanmorgen was dit in Shangi. Gerjanne is hiervoor uitgenodigd.

Mieke en ik willen wel mee, natuurlijk niet omdat het zo leuk is, maar omdat het wel heel bijzonder is daar bij te zijn.

Ik heb in Kigali vorige keer het grote Memorial monument ook bezocht. In mijn uppie heb ik daar toen 2 uur rondgelopen.Erg indrukwekkend.

Gerjanne vraagt Dominique en zijn vrouw en Isaac of zij dat ook van plan zijn. Dat zijn ze en dus vraagt Gerjanne of ze af en toe willen vertalen wat er wordt gezegd.

Dus wandelen we vanmorgen, samen met hen, die kant op. De herdenking is bij de grote kerk.

In de grote kerk hadden heel veel mensen zich verscholen. Ze zijn meegelokt doordat er werd gezegd dat ze van het Rode Kruis waren en dat ze eten en drinken zouden krijgen. Ze zijn meegegaan en zijn in de heuvels omgebracht. Er liggen duizenden lichamen in de heuvels begraven.

Bij aankomst worden we naar de zitplekken voor genodigden gebracht. Dominique, zijn vrouw Berlise en Isaac mogen ook mee omdat ze ons gaan helpen.

Er volgen een aantal toespraken die, zoals ik dat ook van hier gewend ben, veel langer duren dan gepland. Maar Isaac vertelt me wel steeds de belangrijkste punten in het kort. Eerlijk gezegd denk ik ook dat er niet echt nog meer wordt gezegd, maar hebben ze gewoon zoveel woorden nodig. Of herhalen ze vaak.

Er is ieder jaar één overlevende die zijn/haar verhaal vertelt. Ik zal het hier niet neerschrijven maar zij is als 3-jarige in die 100 dagen een paar keer aan de dood ontsnapt.

Eeg indrukwekkend vonden wij het leggen van de bloemen in de heuvels en het rond de kisten lopen in de kelder van het Memorial gebouw. Daar liggen ook de botten en schedels van duizenden mensen opgeslagen (en die zie je ook gewoon).

Het voelt ook wel een beetje ongemakkelijk om tussen de mensen te lopen die hier zoveel familieleden zijn verloren of het zelf hebben meegemaakt. We proberen ons ook een beetje op de achtergrond te houden.

Na het leggen van de bloemen gaan we terug naar onze zitplekken. Helaas gaat niet iedereen meer op zijn vorige plek zitten en zo komt het dat Gerjanne en Mieke allebei ergens anders belanden en hun vertaler kwijt zijn.

Ik zit nog wel naast Isaac.

Groot respect voor hem dat hij de moeite neemt om me mee te nemen in dit moeilijke stuk van de geschiedenis van Rwanda. Met name het vertalen van het verhaal van de overlevende aan mij, lijkt me niet makkelijk voor een 30-jarige man die toen 1 jaar was. Ik waardeer het zeer.

De bijeenkomst duurde van half elf tot 15.00 uur.

Daarna wandelen Mieke en ik alvast met Isaac naar huis, Gerjanne moet nog een aantal mensen begroeten en uitleggen dat wij niet bij het vervolg voor de genodigden zijn omdat ze weer bezoekers krijgt.

Fynn van de Fynn Foundation komt met zijn vader, moeder en broer Mats een nachtje slapen. Zij sponsoren met deze stichting een aantal dove kinderen in Rwanda. Gerjanne heeft 2 kinderen “ondergebracht” bij hen. De kinderen zitten op een dovenschool, heel ver weg van Shangi. Ze hebben de kinderen daar al bezocht, maar willen hier hun ouders nog bezoeken.

Ze rijden zelf door Rwanda (petje af)!

Vanmorgen om 9 uur zijn ze vertrokken voor een reis van 7 uur.

We verwachten ze pas na half 5 , maar beginnen ons ook beetje zorgen te maken als ze er dan nog niet zijn. Het wordt hier namelijk vroeg én heel snel donker en het laatste stuk is niet goed begaanbaar.

Gerjanne is al aan het rondbellen naar motordrivers of ze eens willen gaan kijken of ze zien. Bij de 4e motordriver zegt hij na een tijdje praten: Ik zie ze!

Hij blijkt hier in de straat te lopen én zij staan voor de poort.

Gelukkig! Net voordat het echt donker werd.

Ze hebben een avontuur achter de rug: lekke band al in het begin, reparatie in een garage en bij het stuk naar Gerjanne’s huis hebben ze een verkeerde afslag genomen en gleden ze de weg af. Auto vast. Met heel veel mensen is het gelukt om die auto weer op de weg te krijgen:

Het wordt een gezellige maaltijd met zijn zevenen. En Gerjanne krijgt leuke cadeautjes voor het centrum.

Nu ligt iedereen te slapen, ik tik deze blog nog even af in de huiskamer. Dat tikt sneller dan liggend in bed.

Het regent, wat het bezoek morgen

waarschijnlijk lastig maakt.

Mieke en ik gaan in ieder geval niet mee, dat zou te overweldigend zijn.