Een week die in het teken staat van ontdekken wat nu precies de bedoeling is in mijn werk, het dagelijkse leven onder de knie te krijgen én me realiseren dat ik echt in Rwanda ben.
Volgens mijn internationale collega’s duurt het qua werk ongeveer 4 maanden voordat je er zelf wat grip op krijgt…… dus die tijd neem ik in ieder geval.

Dagelijks leven
Challenge 1: geen water uit mijn kranen én ook mijn watertank naast het huis, die als reserve dient, is meestal leeg. Ik woon in het drogere gedeelte van Rwanda, ondanks het feit dat het regenseizoen is. Ik heb 3 jerrycans maar als mijn watertank leeg is, zet dat ook geen zoden aan de dijk.
Dus, doe ik al eerste heel zuinig met water. Spoel alleen door na een grote boodschap, dat betekent dus een teiltje met water erin kieperen en ’s avonds voordat ik ga slapen. Douchen is uit den boze, dus 1x in de zoveel dagen kook ik een grotere pan met water en gooi die in een emmer met koud water. Dan handdoek om en op de kop in de emmer om mijn haren te wassen. Net als vroeger toen ik mijn haren waste boven de gootsteen in de keuken. Hoewel ik me nu afvraag waarom ik dat toen deed, terwijl je ook gewoon onder douche kon stappen. Maar goed…… dan gaat de emmer in een wat grotere teil zodat ik erin kan staan en de rest kan wassen.
’s Morgens doe ik een laagje water met zeep in een klein teiltje en laat dat de hele dag op het aanrecht staan, zodat ik daar steeds mijn handen in kan wassen. En afwassen bewaar ik voor de avond. Tussendoor veeg ik wat nodig is, wel even schoon met een papiertje.
En voor het drinkwater heb ik een maar een watertap gekocht van 20 liter. Mijn motodriver is bereid om die te laten vullen in het dorp, waar ik hem natuurlijk voor betaal. Spaart mij een loopje uit en ik gun hem het extra geld in plaats van een jongen met fiets die ik niet ken om de gevulde tank weer mijn huis in te krijgen.
Challenge 2: boodschappen doen. Wat haal je en hoeveel? Want de uitdaging is om het zo uit te kienen dat je het kunt opeten voordat het bederft (geen koelkast) maar wel genoeg eten binnen krijgt. Er is 2x markt in het dorp: op dinsdag en op vrijdag. Daar moet je alle verse groenten en fruit halen, want dat is verder niet te krijgen. Deze boodschappen doen is best hilarisch, want ik wil gewoon 10 tomaten en 1 kilo aardappelen in plaats van 10 kilo van elk. En dat is voor Rwandezen heel vreemd. Die gooien namelijk overal tomaten bij en wat kun je nu met 1 kilo aardappelen? De prijs van 1 kilo aardappelen vertellen lukt ze nog wel, maar van 10 tomaten is toch wel heel lastig! Maar met wat hulp van een andere verkoopster lukt het. Er is geen concurrentie op de markt of in de winkeltjes, dus prijzen zijn overal gelijk. En ik accepteer gewoon de prijs die ze noemen omdat ik nog geen idee heb of het teveel is. Heel soms verlagen ze zelf de prijs als ik zeg dat het goed is, aardig he!
Challenge 3: eten koken. Iets voedzaams maken lukt wel, maar of het dan ook echt lekker is? Het zijn namelijk wel steeds dezelfde ingrediënten en varieer dan maar eens. Succesjes deze week: bananenhavermout koekjes die ik nog wat meer op smaak breng met een poeder dat ik van Louise heb gehad: rijst, aardnoten, mais -en bonenmeel. Gewoon wit brood opbakken in de pan met een beetje honing. Rijst koken, groentes in de koekenpan (ui, wortel, sperziebonen, tomaat) met beetje water, peper en zout, en dan de rijst er nog even bij roerbakken. Van Louise een pot pindakaas gekregen, ook lekker. Melk: ik heb een liter verse melk gekocht, dat is goedkoper en blijft volgens Louise 24 uur goed. Voor mij nog geen succes: de volgende dag is het al gelijk mis. Heb er welgeteld 1 beker melk uitgehaald voor bij mijn malariatablet. Je moet deze melk wel koken voordat je hem drinkt, dat is voor de koffie geen probleem. Maar bij mijn tabletten slikken heb ik liever koude melk. Dus ben ik nu eerst maar weer overgestapt op halve liters houdbare melk. Maar ook die moet ik wel binnen een dag opdrinken na openmaken. Ook al staat het pakje in een bakje met koud water. Op vrije dagen lukt dat wel, maar op een werkdag dus niet.
Eieren: nog niet kunnen krijgen. Die zijn niet op de markt, maar moeten in de supermarktjes zijn. Ik heb zo nog niet kunnen ontdekken…… het ligt er ook aan of de eierman langs is geweest, begrijp ik. Ik heb hem nog niet gezien, maar die heeft een soort brede laag van planken achter op zijn bagagedrager en daar zijn dan kartonnen van 30 eieren op vastgebonden. Die ga ik natuurlijk niet per karton kopen, ik wil er dan gewoon weer 10!
En het koken op zich vereist je volledige aandacht. Heb al wat brandwondjes opgelopen (oppervlakkig, hoor) omdat ik soms vergeet dat alles op zo’n gaspit gloeiend heet wordt.
Challenge 4: huisdieren. Gisteravond zag ik een muis onder mijn bank schieten……. Wat nu? Ik ben niet bang voor muizen, maar heb ze liever niet in mijn huis. Mijn FOO Theo geappt. Wat moet ik doen? Zijn reactie: “mouce” are afraid of human, leave it or kill it! Ok………. met mijn deur wagenwijd open, probeer ik hem onder de bank vandaan te jagen. Met het licht van mijn mobiele telefoon onder de bank schijnen, waarop hij alleen heen en weer rent. Met de platte veegbezem onder de bank geprobeerd hem de kant van de deur op te krijgen: geen reactie. De sufferd! Hij kan zo naar buiten rennen!. Heb de rest van de avond toch maar gewoon aan mijn eettafel van alles zitten doen. Het idee dat ik op de bank lig/zit en de muis eronder, was me toch een te raar idee. Al het eten boven in de keukenkastjes opgeborgen, deuren naar slaapkamer en keuken dichtgehouden. Inspectie van vanmorgen: hij zit niet meer onder mijn bank, dus wishfull thinking…… die loopt vast weer buiten! Ik laat het muizengif dat ik wilde halen, nog maar even rusten dan….. ?
Challenge 5: verveling. Buiten mijn werk en 2x verplicht naar de markt is hier niet zoveel te doen. Probeer met wat structuur in de dagen de verveling wat tegen te gaan. Appen met kids en vrienden in Nederland, bloggen, foto’s op Facebook, lezen, puzzeltje maken, muziek luisteren, workout, Netflix of tv lukt nog niet zo (te slechte verbinding daarvoor; met MTN Rwanda in ieder geval; Airtel schijnt beter te zijn, moet ik nog eens proberen, maar wil eerst wachten op mijn werktelefoon), huis poetsen, wassen met de hand uiteraard. Ik maak er op een vrije dag ’s ochtends een schema van en draai dat dan af, om te voorkomen dat ik me steeds afvraag wat ik nu weer zal gaan doen.
Ga morgen beginnen met Kinyarwanda leren, via het internet. Ze vinden het hier geweldig als je Kinyarwanda praat: de mensen zijn al heel erg aardig maar als je iets in het Kinyarwanda zegt, worden ze helemaal enthousiast.
Naar de markt lopen, betekent alle kinderen gedag zwaaien onderweg, die graag in het Engels iets te tegen je zeggen (How are you?) en alle mensen onderweg begroeten met Maramutse (goedemorgen) of Mririwe (goedemiddag). Ik doe dat consequent en het levert leuke reacties op. De wat grotere kids maken graag even een praatje met je in het Engels. Zo ontmoet ik onderweg Ishran, die in S4 zit (voortgezet 4^e klas) en graag dokter wil worden. Hij zit op GS Bihinga en als hij hoort dat die school op mijn lijstje staat, moet ik beloven om hem te zoeken als ik op schoolvisit ga. Dat wordt wel na de vakantie (scholen zijn zo 2 maanden dicht in verband met het regenseizoen) en moet hem dan wel even zoeken tussen 1300 leerlingen. Ja joh, makkie! En ik combineer elk marktbezoek met een bezoekje aan Anna, die een winkeltje heeft én mijn buurvrouw om de hoek blijkt te zijn én aan Alex, de plaatselijke timmerman. Gewoon om even hallo te zeggen, een kwartiertje in het winkeltje te zitten waar het zoete inval is én je dus door iedereen hartelijk wordt begroet. En waarbij Alex tijdens je hele gesprek je hand vasthoudt, wat hier de gewoonte is.

Ondertussen heb ik nog steeds geen waterfilter, geen laarzen voor onderweg, geen werktelefoon met account én geen bankrekening. Niemand die zich daar druk over maakt, ik ook nog niet echt, maar hou het maar wel warm door er regelmatig naar te vragen.

Mijn werk
Maandag was het zover: mijn 1^e schoolvisit. Zoals afgesproken nog niet te ver weg, maar het motorrijden valt me mee. Je went daar heel gauw aan, heb ik gemerkt. Het 2^e ritje naar boven was nu eigenlijk een makkie. Wat meer naar voren schuiven, je lijf wat meer naar voren laten hangen en benen ontspannen. Wat de 1^e keer heel lang leek, was nu een ritje van 7 minuten.
De ritten naar de scholen zijn wel heel bijzonder! Het is mooi weer en ik geniet van de rit op de motor. Gatsibo is die zin "flat" dat het een vallei is tussen ontelbare heuvels. De scholen liggen bijzonder genoeg niet allemaal in het dorp, maar vaker wat meer de heuvels in en moet je dus klimmen en dalen. Het uitzicht is geweldig bij mooi weer, onderweg zie je van alles, dorpjes, fietsen vol met wat je maar kunt bedenken (hele deuren gewoon dwars erop zetten, kan allemaal) kinderen onderweg naar school, mensen aan het werk in hun bananenplantages, oudjes zittend voor hun huisjes, naakte kindertjes in de deuropening, zittende kindertjes in een kring voor een huisje, maar ook meewerkende kindertjes op het land (die hebben dan pas s’middags school), kleurrijke huisjes en kleding. Natuurlijk is het "Muzungu" geroep niet van de lucht. Ik kan helaas nog niet terugzwaaien aangezien ik nog geen echte motorbenen heb, gaat komen, zegt iedereen. Af en toe flinke hobbels, loslopende koeien en spelende kinderen in de weg, waar Auguste al claxonnerend soepel omheen zigzagt, maar af en toe kan het niet anders en moeten we er gewoon doorheen. Door de gaten dan….

Krijg nog niet echt een beeld van wat nu precies mijn taak is, bij schoolvisits. Ik word in ieder geval ontvangen alsof ik Maxima ben. Wat heel leuk is, maar me ook een gevoel geeft dat de verwachtingen erg hoog zijn. En ik geloof niet dat ik daar aan kan voldoen op dit moment. Een schoolvisit hoort als volgt te gaan (even gechecked bij mijn internationale collega’s, want er is me verder niets verteld). Je begroet als eerste de headteacher, de Director of Studies én de School Based Mentor (als ze tenminste aanwezig zijn). Die schijn ik dan allerlei vragen te moeten stellen, Jean de Dieu zet me hiermee gewoon voor het blok. Dat hangt dan een beetje tussen een verhoor afnemen (doen ze wel wat afgesproken is) en belangstelling hoe het gaat: is er vooruitgang, wat zijn de uitdagingen en hoe lossen jullie die op. En dan moet je er maar vanuit gaan dat het klopt wat ze zeggen. Daarna trommelen ze de leraren op voor een groupsmeeting. Wat een verschil in scholen! Ik heb nu 3 bange, verlegen, stille groepjes leraren gezien wat eigenlijk voortkomt uit het feit dat ze de selfstudy heel erg moeilijk vinden, niet in hun boeken durven te schrijven omdat je niet in studieboeken mág schrijven (maar in deze moet het juist), veel moeite hebben met Engels lezen en spreken én het idee hebben dat ze het dus niet goed doen. Eenmaal met ze aan het werk, waarbij we ze tot nu toe hebben opgesplitst, ik doe Engels en mijn SLF doet rekenen omdat dat in Kinyarwanda is, lukt het me wel om ze wat te ontdooien. Ik ben er om ze te helpen, met veel geduld, aanmoediging, relatie opbouwen en grapjes tussendoor, durven ze wat meer te zeggen. Deze leraren zijn heel blij dat ik samen met hen de selfstudy doe, eigenlijk moet dit veel meer gebeuren onder leiding van iemand in plaats van alleen. Maar…….. niet elke school geeft ze de tijd om hiermee aan de slag te gaan. En mijn SLF komt hier 1x in de maand én ik 1x in de 3 maanden….. De aangeleverde materialen behorende bij de toolkits (kist met rekenmaterialen, 2 mobiele telefoons om de meegeleverde SD cards met audio en video’s) zijn ook niet altijd meer te traceren: kwijt, gestolen, kapot etc. BLF kan dat wel opnieuw aanleveren, maar dan moeten de kapotte materialen eerst weer ingeleverd worden.
De school die ik met Damascene bezoek, verrast me! Een hele energieke School Based Mentor die de selfstudy goed voorbereid, een headteacher en een Director of Studies die elke groep wekelijks een uur geeft voor selfstudy samen en daar ook bij aanwezig zijn. Ik doe de kennismaking in een kring waar iedereen bij is en probeer ze daar Goedemorgen en Dank je wel te leren, wat in goede aarde valt. Zelfs de headteacher en DOS maken daar even tijd voor en doen gewoon mee, ook al zijn ze heel druk met de examens. De SBM doet er nog een energizer bovenop waarbij we in tweetallen met de armen om de schouders een lied moeten zingen en met bewegingen zeggen dat we vrienden van elkaar zijn. Ik moet met de DOS, een vrolijke man van mijn leeftijd, denk ik(leeftijden schatten is heel lastig) , die tot net onder mijn schouders komt. Hij doet enthousiast mee, leuk hoor! Tijdens mijn uur werken met deze leraren, doet de SBM nog een energizer tussendoor omdat ik zie dat de concentratie wat kwijt raken (zie de video op Facebook én hopelijk bij video’s op mijn blogpagina). De school ziet er goed uit, kleurig, hebben goede ruimtes en vrolijke kinderen. Die dus tijdens mijn hele uur werken voor de ramen hangen, maar wegrennen als de SBM met mijn telefoon ze op de foto wil zetten. Alleen de dapperen blijven staan. Na dit uur, wisselen we met beide groepen nog even uit wat we tegengekomen zijn. Er horen eigenlijk ook nog klassenobservaties bij, met voor- en nagesprek als coaching. Helaas kan dat pas na de vakantie omdat het nu examentijd is voor alle klassen. En dan nog weer even evalueren met de headteacher of DOS. Volgens Jean de Dieu moet ik dan advies geven: eh, ja, ok, dat zuig ik dan nu nog maar even uit mijn duim, omdat ik geen idee heb wat ik wel of niet kan adviseren. Want wat wij in Nederland in het onderwijs heel logisch vinden, is hier vaak niet bekend óf een grote uitdaging. Er volgt dan een fotosessie met iedereen, met de telefoon van school. En die foto’s krijg ik dan ook toegestuurd via mijn SLF. Vinden ze héél belangrijk! Dan willen ze nog mijn telefoonnummer én mijn mailadres, voor advies waarschijnlijk.

Heb bovenstaande zelf maar even uitgevonden door het gewoon te ervaren én Sjanne kwam op het idee om me het concept Disctrict Teacher Advisor handbook te sturen. Dank, Sjanne!

Mijn laatste schoolvisit is een verrassingsbezoekje aan een primary school op verzoek van de District Education Officer die ik ontmoet. Kan niet helemaal peilen of Jean de Dieu daar wel zin in heeft, maar hij laat de beslissing bij mij. En ik zou niet weten waarom ik dat zou weigeren, ook al vraag ik me wel af hoe lang dat rijden is én of ik dat wel red zonder wc én lunch. De aankomst op deze school is geweldig! We komen aanrijden op het moment dat alle kinderen staan opgesteld voor de lunch. Als ik mijn helm afdoe, wordt iedereen razend enthousiast. Ik hoor uit 200 keeltjes, Hello! How are you! Ik zwaai en roep: Fine. And you? En alsof het afgesproken is, vliegt iedereen uit de rij en komt op me afrennen. Ik sta in mum van tijd omringd door vrolijke kids die allemaal een hand of high five willen. Probeer mijn telefoon uit mijn tas te vissen zodat Auguste een foto kan maken, maar dat lukt net met al die koppies erboven. Dus til ik mijn tas over hun hoofden heen zodat hij zelf dan maar mijn telefoon even moet zoeken voor foto’s. Wat een ontvangst!

Na 4 dagen schoolvisits volgt op vrijdag de wekelijkse meeting met mijn SLF-team. Eerst het wekelijkse cijferwerk (hoeveel scholen zijn bezocht, waarbij elk detail moet worden geteld) ik doe verslag van mijn ervaringen, probeer her en der een adviesje te geven voor een volgend schoolbezoek (en ja, ook hier weer even zoeken wat ik wel en niet kan adviseren) én capacity building voor het team. Wat nog heel lastig is, omdat ik nog geen beeld heb van wat ze zelf kunnen of willen. Tijd, Monique, tijd……… en het niveau laag houden……
Er lijken op alle scholen kinderen te zijn met selectief mutisme én ik deel mijn kennis op dat gebied, geïllustreerd met een korte video hoe je daar op scholen mee om moet gaan. Tegelijkertijd vraag ik me af of dat wel binnen komt? Ik heb ook geen idee in hoeverre psychologische én therapeutische hulp bereikbaar is voor scholen en ouders. En geef wat simpele tips voor kinderen die moeite hebben met lezen.
De motivatie is er wel! Damascene en Tharcille zijn nog heel jong, met geen werkervaring in het onderwijs, behalve hun stage tijdens hun studietijd. Bigabo, is al wat ouder (blijkt jarig te zijn op de dag van de meeting, 31 geworden) en heeft wel werkervaringen, maar niet zo in het onderwijs. Jean de Dieu is tussen de 40 en 50, schat ik én heeft zelf 5 jaar voor de klas gestaan en is District Education Officer geweest, wat een hoge baan is in Rwanda. En hij is zo gedreven dat hij zich heeft ingeschreven voor een studie Special Educational Needs aan de Universiteit van Rwanda in Kigali. Wat betekent dat hij vanaf nu elk weekend in Kigali moet zijn (3 uur reizen vanaf hier), naast zijn werk als SLF. Hij betaalt dit zelf! Ik zeg hem alle support toe die hij wil. Desnoods komt hij hier elke week ’s middags of ’s avonds maar studeren. En dat terwijl zijn gezin in het noorden woont, wat volgens mij betekent dat hij ze dus heel lang niet zal zien. En dan is er nog Esther, die ik nog niet heb kunnen ontmoeten, omdat zij deze 2 weken andere taken had.
Maar ze staan allemaal achter het idee dat het onderwijs in Rwanda beter moet én hebben de keus gemaakt om als nationale volunteer te werken voor in ieder geval een periode van 2 jaar. Omdat ze vinden dat ze zelf ook veel leren van de samenwerking met internationale volunteers met veel kennis en ervaring én van de trainingen die ze krijgen. Een baan als nationale volunteer betekent hard werken en net als in mijn geval, een onkostenvergoeding. En wonen en werken waar je geplaatst wordt, ongeacht of je gezin of familie daar wel/niet woont. Alle respect!

Vooruitblik
Week 3 zit er op! Volgende week start met maandag de monthly meeting, waarbij er vast weer heel veel papierwerk moet gebeuren en de planning voor de volgende maand wordt gemaakt. Het is dan wel vakantie, maar leraren hebben niet echt vrij en zullen waarschijnlijk moet opdraven voor trainingen. Ben benieuwd. En dan moet ik zelf woensdagmiddag naar Kigali reizen met de bus, voor een 2-daagse meeting met alle programmamanagers en mijn internationale collega’s en dan zaterdag weer terug. Wellicht boek ik zelf een nachtje extra en reis dan zondag terug. Even kijken of ik dan zaterdag Kigali wat kan verkennen. Maar eerst die busreis maar eens ervaren!

Fijn weekend allemaal! Tot blogs!

Noot: Foto's uploaden lukt helaas niet vanuit mijn huis. Hoop later weer wat foto's te kunnen toevoegen.
Noot: "the views expressed in this blog are the author's own and do not necessarily reflect those of VSO"